Боловсрол, Шинжлэх Ухааны Яамны Сайд сургуульд суралцагсдын тоо болон шинээр баригдаж буй сургуулийн тоо Монгол Улсын хэмжээнд өсч байна. Гадаадын туршлагыг хорших нь энэ салбарт асар их дэвшил авчирна гэжээ. Гэсэн хэдий ч Засгийн Газар бүх шатны сургуулийн үйл ажиллагааг сайжруулахад тэр тусмаа эрдэс баялагтай холбоотой хөрөнгө оруулалт ихэссэнээс үүдэн нийгмийн хөгжилд олон ч зүйл хийх шаардлагатай гэж шүүмжлэгчид үзэж байна.
Үндэсний Статистикийн Газраас 2013 оны 2 дугаар сард гаргасан тоо баримтаас харахад нийт оюутнууд, төгсөгчдийн тоо болоод үйл ажиллагаа явуулж байгаа сургуулийн тоо харьцангуй нэмэгдсэн байна. 2012-2013 оны хичээлийн жилд нийт төгсөгчдийн тоо өмнөх жилээс 0,8 % -иар буюу 890,000-897,000 болж өссөн байна.Мөн бүрэн дунд боловсролын дунд сургууль, техник мэргэжлийн болоод их, дээд сургууль төгсөгчдийн тоо 133,000-с 167,000-д хүрсэн байна. Түүнчлэн бүрэн дунд боловсролын дунд сургууль 4, цэцэрлэг 66 буюу нийт 70 шинэ барилга 2012-2013 оны хичээлийн жилд шинээр үүд хаалгаа нээжээ.
Уг салбар хөгжих нэг үндэс нь Их Британийн Кембриджийн Их Сургууль, Засгийн Газар 2011 оноос хамтран хэрэгжүүлж буй хөтөлбөр бөгөөд эрх баригчид боловсролын системийн чанар, үр дүнг сайжруулна гэж үзэж байгаа юм. Кембриджийн Их Сургуулийн багш нар Монгол талын хамтрагчидтайгаа хамтран математик, шинжлэх ухаан, биологи, хими, физик, англи хэлний сурах бичгүүдийг боловсруулан, боловсролын бодлогод шинэчлэл хийхээр ажиллаж байна.. Энэхүү төлөвлөгөөнд Улаанбаатар болон бүсийн төвүүдэд элит сургуулиудын жижиг сүлжээ байгуулах юм.
Боловсрол, Шинжлэх Ухааны Яамны Сайд Л.Гантөмөр 2013 оны 3 дугаар сард долоо хоног тутмын The UB Post сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Манай Засгийн Газар Кембриджийн Их Сургуультай хийсэн гэрээний дагуу бидэнд зөвлөгөө өгч байна”гэжээ.
Боловсрол, Шинжлэх Ухааны Яам Кембриджийн Их Сургуультай холбоо тогтоон ажиллаж байгаад зарим хүмүүс шүүмжлэлтэй хандан Монгол улс өөрийн улс орны онцлогт тохирсон боловсролын системтэй байх хэрэгтэй гэж үзэж байна. Mongolian Economy сэтгүүлийн 2012 оны 9 дүгээр сарын дугаарт “Монгол улс багш, оюутнуудын хоорондын харилцаанд тулгуурлан тэдний оюуны бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх өөрсдийн арга замыг хайх хэрэгтэй.” гэжээ.
Зөвхөн сайн суралцдаг сурагчидад элит сургуульд орох эрх олгож байгаа нь Засгийн Газар сурагчдийг 2 түвшинд хувааж байна гэж бусад ажиглагчид үзэж байгаа бөгөөд Боловсрол, Шинжлэх Ухааны Яам боловсролын системийг бүхэлд нь чанарыг эрхэмлэсэн төлөвлөгөөтэй ажиллахыг санал болгожээ.
2013 оны 3 дугаар сард Нээлттэй Нийгэм Сангийн Боловсролыг дэмжих хөтөлбөрийн ахлах менежер Кейт Лафам “Монгол улс шинэхэн олборлосон эрдэс баялагаа өөрсдийн нийгмийн үйлчилгээний салбарыг шинэчлэхээр ажиллаж байна. Засгийн Газар ирээдүйгээ харсан зүйл хийж байгаад баяр хүргэмээр байна.Гэвч сурлагаар илүү сурагчдийг элит систем рүү ялгах нь бүгд эрх тэгш байх байдалтай нийцэхгүй байна”гэж бичжээ.
Кембриджийн системийн хэв маягийг харвал бас нэгэн шийдвэрлэхэд бэрхшээлтэй зүйл тулгарсан нь- багш нарын цалингийн асуудал байлаа. Хэдийгээр Засгийн Газар 2010 онд багш нарын цалинг 410,000төгрөгт (292 ам.доллар) хүргэхээр амласан боловч Монгол улсын онлайн мэдээллийн портал Info Mongolia хуудсанд 2011 оны 11 дүгээр сард нийтэлснээр дундаж багшийн цалин 300,000 төгрөг (214 ам.доллар) байгаад дүргүйцсэн нийт 108 сургуулийн 10,000 ерөнхий боловсролын сургуулийн багш нар мөн оны 12 сард ажил хаясан юм.
Энэхүү асуудлыг шийдвэрлэхээр боловсролын хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлаас гадна багш нарын цалин хувиарлалтанд улсын төсөвт УИХ-аар 150 тэрбум төгрөг (106.76сая ам.доллар) анх төсөвлөөд байсан дээрээ нэмж 30 сая төгрөг (21,352 ам.доллар)төсөвлөсөн байна.
Ажилгүй Монгол иргэдэд тодорхой ажлын ур чадвар суулган зааж өгөх эдийн засагт хурдацтай нөлөө үзүүлж чадахуйц мэргэжлийн сургалтын сургуулиудыг олноор бий болгох нь зайлшгүй шаардлагатай болоод байна гэж зарим нь үзэж байна. Үүний тод жишээ нь Азийн Хөгжлийн Банкны саяхны хэрэгжүүлж буй техник, мэргэжлийн боловсрол, дадлага олгох сургалтууд юм. Азийн Хөгжлийн Банкны дэвшүүлсэн эхний зорилго нь ажлын байранд анхаарлаа хандуулан техник, мэргэжлийн боловсрол, дадлага олгох чанартай сургалтуудад хөдөө орон нутаг болон хотын суралцагсаддаа хамруулан явдал юм. 2013 оны 2 дугаар сарын эхээр Азийн Хөгжлийн Банкны төслийн мэдээлэлд бичсэнээр “Ихэнх техник, мэргэжлийн боловсрол, дадлага олгох сургуулиуд нь хуучнаар ЗХУ-аас уламжласан сургалтын эд анги, тоног төхөөрөмжтэй, тэдгээр нь бүгд хуучирсан, эвдэрсэн, мөн заах болон сурах арга барил хоцрогдсон… байдаг байсан бол бидний хэрэгжүүлж буй төслийн хүрээнд ерөнхий боловсролын болон тусгай сургуулийн суралцагсадад сурах дадал арга барил эзэмших, ирээдүйн мэргэжлээ сонгоход зөвлөгөө өгч дэмжих зорилготой.”гэжээ.
Саяхны танилцуулсан болон өөрчлөлт хийх гэж буй боловсролын систем нь аль аль нь өндөр боловсрол олгох, мэргэжлийн ур чадвартай иргэд бэлтгэх зэрэг олон олон ашиг тус өгөх юм. Хэрэв дэлхийд өрсөлдөхүйц ур чадвартай мэргэжилтнүүд бэлдэхийг хүсвэл Засгийн Газар нэн түрүүнд боловсролын системээ хөгжүүлэх, багш нарыг санхүүгийн хувьд дэмжихэд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй байна.
Mongolia: Prioritising education
Attendance and school construction are on the rise in Mongolia, and the Ministry of Education (MoE) continues to harness foreign expertise, suggesting significant progress in the sector. However, critics say the government needs to do more to ensure improved and inclusive schooling at all levels, particularly given the promise of growing social development as a result of increased resource-related investment.