Mongolia: Year in Review 2012

In English

Монгол улс: 2012 оны тойм

Өнгөрсөн онд Монгол улс уул уурхайн баялаг боловсруулалт тотвортой өснө гэсэн таамагтай басан ч өсөлт удааширч, 2012 оны хоёр дугаар хагаст хөрөнгө оруулагчдын дунд түгшүүртэй байдал бий болсон.

11 дүгээр сард засгийн газрын бонд 1.5 тэрбум болж өссөн амжилт гарч, коксжих нүүрс, зэс олборлолт болон БНХАУ болон ОХУ-тай хиллэн орших стратегийн ач холбогдол бүхий байршил хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татах болсон.

5 жилийн хугацаатай 500 бондын хүүгийн төлбөрийн ханш4.125 % байсан ба 10 жилийх нь 1 тэрбумтай тэнцэх хувь нь 5.125 %-иар зарагдсан байна.

Үнэт цаас төлөвлөснөөс 10 дахин илүү зарагдсан ба 15 тэрбум ам. долларыг дуудлага худалдаанас олсон ба 8.5 тэрбум ам. доллар буюу дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг хоёр дахин нэмсэнтэй тэнцэж байна. Худалдан авагчдын итгэл найдвар алдагдаж эхэлсэн ба Засгийн газраас 10 дугаар сард өсөлт буурч оны эхний хагаст 17.3 % байснаас 13.2 % хүртэл унана гэж мэдэгдсэн байсан юм.

5 дугаар сараас эхлэн Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хуулинд өөрчлөлт орж гадаадын хөрөнгө оруулалттай компаниудад эрх олгох журмыг чангатгасан нь хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг бууруулж, үүний зэрэгцээгээр уул уурхайн томоохон компани Рио Тинто-той хийсэн хэлцэлд өөрчлөлт оруулах болсон нь 2013 онд хөрөнгө оруулагчдыг илүү их сэрэмжлүүлэхэд хүргэсэн.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтын асуудлыг зохицуулах газраас гаргасан маргаантай хуулиар Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй компаний 5-аас дээш хувийг эзэмшиж буй гадаадын байгууллага “Үндэсний баялаг” ашиглах эрхтэй болно гэж заасан байдаг. Энэ хууль хэрхэн хэрэгжих вэ гэдэгт маргаантай асуулт үлдэж байна.

Шүүмжлэгчид Монгол улсын экпортын бараа бүтээгдэхүүний уналт 2012 онд худалдааны хамгийн том түнш болох БНХАУ-аас шалтгаалан эмзэг байдалд орсон гэж үзэж байна. Мөн Монгол улсын инфляцийн талаарх санхүүгийн бодлого ч төлбөрийн балансийн хүндрэлийн инфляцаас шалтгаалан буруушаагдаж байна.

ОУВС-аас 6 дугаар сард болсон сонгуультай уялдуулан энэ жилд зарцуулах мөнгөний хэмжээг тогтоосон. Санал өгөхтэй холбогдуулан, Монгол ардын намаас бэлэн мөнгө тараах, төрийн албан хаагчдын цалинг 50- иас дээш %-иар нэмэгдүүлэх арга хэмжээг авсан. Гэвч энэ нь Ардчилсан намын засгийн эрх авах хүчийг сулруулсангүй, 76 суудлаас ардчилсан нам 6 суудал илүү авсан.

ОУВС-аас 11 дүгээр сард хийсэн мэдээлэлдээ 6 дугаар сард болсон сонгуулиас хойш 6 сар өнгөрч байгаа ба энэ хугацаанд засгийн газрын зарлага 57 % хүртэл өссөн гэж мэдээлсэн ба цаашид өсөлтийг нэмэгдүүлэхгүй тогтвортой байлгахын тулд төрийн үйл ажиллагааны зардлыг хязгаарлах нь зүйтэй гэж үзжээ.

АНУ-аас шударга, чөлөөт сонгууль явууллаа гэж сайшаагдсан сонгуулийн дараа Ардчилсан нам улс төрийг тогтвортой байлгах, төсвийн алдагдлыг багасгах, инфляцийг бууруулах, мөн гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжих чиглэлээр ажиллана гэж мэдэгдсэн.

Импортыг нэмэгдүүлсэн дотоодын эрэлт оны сүүлч гэхэд инфляцийг 15 %-д хүргэсэн. ОУВС-аас Төв банкны инфляцийн өсөлтөд чиглэн хийгдсэн алхам нь ханшийн бодлого, нөөцийн шаардлагыг нэмэглүүлэхэд мөн чиглэгдсэн. Эдгээр хатуу арга хэмжээнүүд нь зээлийн өсөлтийн зах зээлийг бууруулж 2011 онд 72 % байсан бол 2012 оны 9 дүгээр сар гэхэд 36 % болжээ гэж 11 дүгээр сард мэдэгджээ.

2012 оны эхээр банкны салбарт итгэх итгэл нэмэгдэж, зээлийн хэмжээ нэмэгдэж, хадгаламжийн хүү өссөн ба Golden Sachs Монгол улсын Худалдаа хөгжлийн банкнаас 4.8 % -ийн хувьцааг худалдаж авсан. Хэдийгээр банкуудын бэлэн мөнгөний урсгал 2011 оны 1 дүгээр сар гэхэд 50 %- хүрсэн байсан ч 2012 оны эхэн гэхэд 40 %-д хүрсэн байна. 5 дугаар сард Moody-н үнэлгээгээр Монгол улс дахь банкуудаас дөрөв нь В1 төвшинд буюу олон улсын жишгээс доогуур үнэлгээ авсан байна.

Банкны салбарын хямрал өнгөрсөн жилийн хамгийн хурцаар тавигдсан асуудлын нэг байлаа. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 2011 онд 4. 6 тэрбум ам. доллар байсан бол энэ онд 3 тэрбум ам. доллар болж буурсан ба жижиг байгууллагууд айдаст өртсөн юм.

Сүүлийн жилүүдэд харьцангуй хөгжиж, тогтвортой ажилласан Монголын хөрөнгийн биржийн хувьд ч мөн нилээд хатуухан жил болж, хөрөнгийн үнэ 30 %-иар буурсан, гэж Wall Street сэтгүүлд мэдэгджээ. Хүчин чамайлт одоо хэрэгжиж байдал өөрчлөгдөх, дахин сэргэх шатандаа явж байна. Мөн Засгийн газартай хамтран гадаадад бүртгэдтэй компаниудыг дотоодод хувьцааг дотоодод худалдаалах асуудлыг зөвшөөрө хуулийн төсөл дээр ажиллаж байна. Монгол улсын Хөрөнгийн бирж Лондонд байрладаг FTSE групптэй хамтран ажиллаж Монголын нөхцөл байдлыг танилцуулж, FTSE-ийн зах зээлийн тэргүүн туршлагыг судалж байна.

Энэ жил Засгийн газар болон олон улсын уул уурхайн компаниудын хоорондын маргаантай асуудлаар дүүрэн жил байсан ба 11 дүгээр сард нүүрс олборлолтын чиглэлээр ажиллах компаниудын сонгон шалгаруулалтыг ирэх он хүртэл хойшлуулахаар болжээ.

Засгийн газраас Оюу Толгойн зэс олборлолтын 2009 онд 30 жилийн хугацаатай хийгдсэн одоо ч маргаантай байгаа Оюу Толгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээнд заагдсан лицензийн татварыг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөөд байна. Татварын өсөлт нь 2013 оны төсөвт тусгагдсан ба ирэх жил уул уурхайн салбарт улс төрийн дарамт нилээд ирэх төлөвтэй.

Эдийн засгийн уналт нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг алдах магадлалтай ч Монгол улсын газрын баялаг 2013 онд ирээпүйдээ итгэх итгэлийг өгч байна.

2012 оны сүүлийн хагас гэхэд тотворгүй байдалтай байсан ч Улаанбаатар хот дотоодын санхүүгийн бодлогоо Монгол улсын гадаад хүчин зүйлтэйгээ уялдуулан хөгжүүлэх нь зүйтэй гэдэг нь харагдаж байна.

However, while the adoption of a foreign investment law in May that tightened approval requirements for international companies has so far failed to weaken investor interest, the new requirements, combined with a restructuring of a crucial deal with global mining giant Rio Tinto, could make investors more cautious in 2013.

The controversial law, which requires any foreign entity with a holding of more than 5% in a company doing business in Mongolia to be regulated by the Foreign Investment Regulations and Registration Department, has been described by some as a form of “resource nationalism”. Concerns also remain over how the law will be implemented.

Critics also noted that Mongolia’s vulnerability to a downturn in commodities exports was exposed by a drop in demand from its biggest customer, China, in 2012. Mongolia’s expansionary fiscal policy was also blamed for double-digit inflation and balance of payments pressures.

The IMF in particular targeted spending levels this year, linking them to June elections. In the lead-up to the vote, the Mongolia People’s Party oversaw cash handouts and measures such as raising civil servant wages by more than 50%. But this didn’t stop the Democratic Party taking power by winning six more seats in the 76-member parliament.

“In the six months leading up to the end-June elections, government spending rose by 57%,” the IMF said in a November report. “Public spending needs to be reined in, in order not to risk undermining stability and growth prospects”.

Following the election, which was praised as free and fair by the US, the Democratic Party has moved to stress its commitment to political stability, putting forward an action plan designed to reduce the budget deficit, curtail inflation and reassure foreign investors.

Domestic demand, which pushed up imports, led to inflation hitting 15% at the end of the year. The IMF noted the steps taken by the central bank to address rising inflation, which included increasing its policy rate and reserve requirements. “These tightening measures contributed to a marked slowdown in credit growth, from 72% in 2011 to 36% in September 2012 (year-on-year),” it wrote in November.

The beginning of 2012 witnessed a wave of confidence in the banking sector, led by a rise in the loan to deposit ratio and a move by Goldman Sachs to buy a 4.8% stake in the Trade and Development Bank of Mongolia. However, banks’ liquidity dipped from 50% in January 2011 to under 40% at the start of 2012. In May, Moody’s downgraded the ratings of four of Mongolia’s banks to B1, citing a “relatively low level of cross-border diversification in their operations”.

The downturn in the banking sector was in sharp contrast to last year’s surge. Foreign direct investment, which totalled $4.6bn in 2011, fell to $3bn this year, and fears mounted that smaller institutions were heading for a crisis.

Mongolia’s stock exchange, which has matured considerably in recent years, also struggled in 2012, with the Wall Street Journal reporting in November that its worth had fallen 30%. Efforts are now under way at the exchange to revive growth, including plans to work with parliament on a law that would enable companies listed overseas to sell shares domestically. The Mongolian Stock Exchange is teaming up with the London-based FTSE Group to introduce a Mongolian index, as it prepares to obtain FTSE’s frontier-market status.

The year was marked by wrangling between the government and international mining companies, culminating in November with a decision to delay the selection of companies that will develop part of the nation’s largest coalfield until next year.

Government plans to raise the royalty taxes on the Oyu Tolgoi copper mine, which were originally set in 2009 for a 30-year period in the Oyu Tolgoi Investment Agreement, has also sparked controversy. The tax hikes, which were outlined in the proposed 2013 budget, look set to maintain political pressure on the mining sector next year.

While talk of declining growth and foreign investor concerns may threaten overall confidence, the sheer size of Mongolia’s resource wealth and potential give reason for optimism in 2013. The volatility that was evident in the latter half of 2012, however, will remind Ulanbaatar that it will need to balance sound domestic fiscal policy with an awareness of Mongolia’s vulnerability to outside factors.